s3 afl 7: Arnhem Meinerswijk

Deze aflevering spreek ik met Martijn Defilet, stadsarcheoloog bij de gemeente Arnhem, over Arnhem Meinerswijk. Op deze plek, in de uiterwaarden van de Rijn, liggen onder de grond nog de resten van een Romeins castellum. SInds juli 2021 is dit fort onderdeel van het Unesco Werelderfgoed van de Nedergermaanse Limes. Wat maakt Arnhem Meinerswijk zo bijzonder? Martijn vertelt er graag alles over.

Meinerswijk (bron: Gemeente Arnhem)

Deze aflevering is tot stand gekomen dankzij een bijdrage van de gemeente Arnhem

s2 afl 11: Een Romeins aquaduct en steenbakkerij

De Neder-Germaanse Limes is genomineerd als Unesco Werelderfgoed. In deze aflevering komen twee genomineerde plekken aan bod die in de omgeving van Berg en Dal zijn te vinden. Zo is er het aquaduct, aangelegd door het Tiende legioen dat in Nijmegen was gelegerd. De inspanningen van het legioen zijn nog steeds zichtbaar in het landschap. Afgelopen mei is nog een stuk van het aquaduct teruggevonden. De ander plek ligt op de Holdeurn, waar een enorme steenbakkerij lag. Hier werd door het leger de dakpannen, tegels, buizen en potten gebakken voor de castella langs de Neder-Germaanse Limes. Ik spreek met Stephan Weiss-König, conservator Provinciaal Depot voor Bodemvondsten bij Museum het Valkhof. Zijn allereerste opgraving in Nederland was op de Holdeurn. In zijn huidige functie beheert hij de vondsten van deze en andere opgravingen die in de provincie worden gedaan.

Landschapsarcheologie

Archeologen doen onderzoek naar boompollen en graspollen die zich in de grond bevinden. Met behulp van de pollen is het mogelijk het landschap te reconstrueren. Zo kunnen ze zien of er bossen waren en op welke moment het gebied ontbost is geweest. Voor de Romeinse tijd hebben ze kunnen achterhalen dat het gebied al redelijk ontbost was en dat het na het vertrek van de Romeinen in de Middeleeuwen weer een bosrijker gebied is geworden. Nu is het ook een bebost gebied. Archeologen weten niet of het gebied in de Romeinse tijd nog verder is ontbost voor het branden van de ovens, of dat er al te weinig hout was en dat ze het hout van elders moesten aanvoeren.

Misbaksels in Museum Het Valkhof

Misbaksels in Museum Het Valkhof

Wat wel is teruggevonden, ook bij de opgraving waar Stephan aan heeft bijgedragen, zijn enorme kuilen die door de Romeinen waren uitgegraven voor de winning van klei en leem. Deze kuilen hebben ze vervolgens opgevuld met enorm veel houtskool en as, de afvalproducten die overblijven in de ovens. Wat je daarnaast vindt zijn de zogenaamde misbaksels. In een oven heb je namelijk delen waar het heter is en waar het minder heet is en dat heeft gevolgen voor het bakken van de bakstenen. Waar het te heet is, smelt het bijna en vervormt het. Waar de temperatuur te laag is worden de bakstenen niet voldoende gebakken. Ze zijn te zacht en dus ook niet te gebruiken. Dat belandt allemaal in de stortplaats en dat is teruggevonden bij de opgraving.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de Nederlandse Limes Samenwerking.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de Nederlandse Limes Samenwerking.

s2 afl 10: Fort Vechten

De Neder-Germaanse Limes is genomineerd als Unesco Werelderfgoed. Een van de genomineerde plekken is Fort Vechten, dat na Nijmegen het vroegste fort in Nederland is. De locatie van Fort Vechten was zeer strategisch gekozen. Deze hooggelegen plek langs de Rijn lag vlak bij de Vecht, een rivier die verbonden was met het Flevomeer. De Romeinse vloot gebruikte deze route om via het noorden Germania binnen te vallen. Rien Polak (Radboud Universiteit) doet al bijna 40 jaar onderzoek naar de archeologie van Vechten en weet me dan ook alles te vertellen over het fort. Daarnaast is Rien nauw betrokken bij het nominatieproces als medewerker van de Nederlandse Limes Samenwerking. Hij vertelt wat het betekent als de Neder-Germaanse Limes Werelderfgoed wordt.

Breng een bezoek aan fort Vechten:

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de Nederlandse Limes Samenwerking.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de Nederlandse Limes Samenwerking.

s2 afl 9: Miles away from home

In het tweede deel van het interview met Marenne Zandstra gaan we dieper in op haar proefschrift Miles away from home. Om erachter te komen waar de soldaten in de 1e eeuw n.Chr. vandaan kwamen, heeft Marenne onderzoek gedaan naar drie archeologische bronnen: graffiti (ingekraste namen), militaria (uitrustingen en paardentuig) en fibulae (kledingspelden). De schriftelijke bronnen zoals inscripties en historische geschriften zijn namelijk beperkt. Haar onderzoek brengt interessante nieuwe inzichten aan het licht. In de podcast vertelt ze hierover. Tenslotte krijgen we nog iets meer te horen over de toekomstplannen van Museum Het Valkhof.

wit-op-rood-liggend.png

Met dank aan:

s2 afl 8: Romeins Nijmegen: legerplaats en stad

De Neder-Germaanse Limes is genomineerd als Unesco Werelderfgoed. De stad Nijmegen kent een rijke Romeinse geschiedenis en heeft dan ook meerdere plekken op de nominatielijst staan. Ik spreek hierover met Marenne Zandstra, conservator archeologie in Museum Het Valkhof. Ze vertelt over het belang van Nijmegen als legerplaats en stad. In het museum laat ze me bijzondere objecten zien waar ze in de podcast meer over vertelt.

Nijmegen was een belangrijke legerplaats. Al in 19 v.Chr. werd hier een enorm legerkamp gebouwd. Op dat moment was het doel nog om Germania te veroveren. De legioenen trekken na een paar jaar weg, al blijft er wel een commandopost. Na de Bataafse opstand wordt er 30 jaar lang nogmaals een legioen in Nijmegen geplaatst. Militair gezien is Nijmegen dus een belangrijke plek, maar we kennen het ook als de hoofdstad van de Bataven. De Romeinen bouwden Oppidum Batavorum en later ook Ulpia Noviomagus.

Meer weten?

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de Nederlandse Limes Samenwerking.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de Nederlandse Limes Samenwerking.