S3 AFL12: Operatie Zwammerdamschepen deel 2

Voor de laatste podcast binnen de gemeente Alphen aan den Rijn ben ik te gast in de restauratiewerf Zwammerdamschepen in Museumpark Archeon. Hier worden de Romeinse schepen, die ruim 50 jaar geleden zijn opgegraven in Zwammerdam, gerestaureerd tot complete platbodems en boomstamboten. Ik spreek met scheepsarcheoloog en houtspecialist Yardeni Vorst en limesarcheoloog Tom Hazenberg over dit bijzondere project.

Dit is deel 2 van de aflevering over Operatie Zwammerdamschepen. Yardeni Vorst vertelt wat er zo bijzonder is aan het type ‘Zwammerdamschepen’. Daarnaast schetst ze een beeld van de werkzaamheden op de restauratiewerf, waar tijdens het schoonmaken van het hout nog steeds nieuwe details worden ontdekt die onder de conserveringslaag verstopt zaten. En hoewel de archeologen vijftig jaar geleden alles goed hebben geadministreerd, is het soms best een gepuzzel om elk stuk hout op de juiste plek te krijgen. Tenslotte vertelt Yardeni meer over haar promotieonderzoek en nodigt Tom Hazenberg de luisteraars van ‘De Limes leeft!’ uit om een bezoekje te brengen aan de restauratiewerf op Museumpark Archeon. Zie de link voor meer informatie.

Meer weten?

Deze aflevering is tot stand gekomen dankzij een bijdrage van het Erfgoedfonds van de gemeente Alphen aan den Rijn.

S3 AFL11: Operatie Zwammerdamschepen deel 1

Voor de laatste podcast binnen de gemeente Alphen aan den Rijn ben ik te gast in de restauratiewerf van Operatie Zwammerdamschepen in Museumpark Archeon. Hier worden de Romeinse schepen, die ruim 50 jaar geleden zijn opgegraven in Zwammerdam, gerestaureerd tot complete platbodems en boomstamboten. Ik spreek met scheepsarcheoloog en houtspecialist Yardeni Vorst en limesarcheoloog Tom Hazenberg over dit bijzondere project.

In 2019 was ik voor het eerst te gast bij Operatie Zwammerdamschepen. Ik sprak met Tom Hazenberg over de restauratie van de Zwammerdam 2 die op dat moment gaande was in restauratiewerf 1. Ondertussen zijn we 4,5 jaar verder. In de afgelopen jaren is er gewerkt aan de boomstamboten en is het hout van de Zwammerdam 6 schoongemaakt. Het hout van deze platbodem ligt in restauratiewerf 3 waar ook het interview plaatsvindt. Ondertussen wordt het hout van de Zwammerdam 4 gereinigd in restauratiewerf 2. Dit is de grootste van de drie platbodems en zal in het nog te bouwen Nationaal Romeins Scheepvaartmuseum live worden gerestaureerd.

Dit is deel 1 van de aflevering over Operatie Zwammerdamschepen. Yardeni Vorst stelt zichzelf voor. We keren terug naar de jaren zeventig van de vorige eeuw, toen de schepen werden gevonden in Zwammerdam. Yardeni vertelt hoe de schepen indertijd zijn geconserveerd en welke kansen dit biedt om de schepen nu niet alleen te restaureren, maar ook te reconstrueren tot volledige Romeinse schepen. Tom Hazenberg vertelt wat er de afgelopen jaren al is gedaan en wat de planning voor de komende jaren is. Het Nationaal Romeins Scheepvaart Museum zal worden gebouwd als onderdeel van Museumpark Archeon. De Zwammerdam 4, de grootste van de platbodems, zal live in het museum worden gerestaureerd.

Deze aflevering is tot stand gekomen dankzij een bijdrage van het Erfgoedfonds van de gemeente Alphen aan den Rijn.

S3 AFL 9: Romeinse Vicus aan de Rijn

In deze aflevering hoor je deel 2 met archeoloog Julia Chorus. Ze vertelt over het project Romeinse Vicus aan de Rijn. Er is veel onderzoek gedaan naar de Romeinse forten langs de Rijn, maar hoe zit het met de kampdorpen die er omheen ontstonden? Door in oud onderzoek te duiken en de vondsten opnieuw te bekijken hoopt Julia samen met haar team meer te weten te komen over het ontstaan van de kampdorpen en de bewoners. Naast het onderzoek is publieksparticipatie een belangrijk onderdeel van het project. Als pop-up archeohotspot heeft de tent al regelmatig in Leiden, Alphen aan den Rijn en Zwammerdam gestaan. Zo hoopt Julia steeds meer bewoners bewust te maken van het bijzondere Romeinse verleden in hun eigen woonplaats.

In deze aflevering kom je ook te weten wat je als bewoner of bezoeker in Alphen aan de Rijn en Zwammerdam kunt terugvinden over de Romeinen. Zo is er sinds kort een bronzen maquette van het Romeinse fort in Alphen aan den Rijn. En is er bij de zorginstelling Ipse de Bruggen in Zwammerdam een mooi Limes bezoekerscentrum. In het verleden heb ik hier een blog over geschreven.

Meer weten?

Deze aflevering is tot stand gekomen dankzij een bijdrage van het Erfgoedfonds van de gemeente Alphen aan den Rijn.


s3 afl 1: Forum Hadriani

Sinds deze zomer is de Neder-Germaanse Limes Unesco Werelderfgoed. Één van de erkende locaties is Forum Hadriani, een Romeins stadje in Zuid-Holland. Auteur Tom Buijtendorp is elf jaar geleden, na jarenlang onderzoek, gepromoveerd op dit onderwerp en staat op het punt een publieksboek over Forum Hadriani te schrijven. Hij vertelt dan ook graag over deze bijzondere plek.


Status Unesco Werelderfgoed
Volgens Tom moet er nog veel gebeuren op het gebied van erkenning. Lokaal leeft het helaas nog niet erg. Men beseft niet hoe bijzonder het is dat er een Romeins stadje onder de grond ligt in Voorburg. De status van Unesco Werelderfgoed zorgt in ieder geval voor een stukje bescherming van belangrijk gebied en hopelijk voor een beter besef van het belang van dit gebied. Toch bestaat nog steeds het risico dat er meer gebouwd wordt, omdat men weinig in de grond verwacht. De verleiding is ook groot, aangezien Voorburg aan de rand van Den Haag ligt en er een groot tekort aan woningen is.

In de jaren tachtig had de gemeente bouwplannen. Leden van de AWN hebben toen in de winter in volkstuintjes een aantal proefsleufjes getrokken om het archeologische belang van het gebied aan te tonen. Er kwamen toen waterputten en resten van stenen gebouwen te voorschijn. Dankzij deze actie heeft men toen besloten om toch niet te bouwen. De geschiedenis herhaalt zich helaas. Een aantal jaar geleden was men wederom bijzonder verrast dat er een haven werd opgegraven op een plek waar woningen zouden komen. Aan de andere kant heeft deze vondst ook wel de ogen geopend. Er valt volgens Tom nog veel meer te verwachten in de omgeving van Forum Hadriani. Er moeten grafvelden liggen, misschien ligt er nog een amfitheater en er zijn aanwijzingen dat de stad in een latere fase nog is uitgebreid.

Publieksboek
Om ervoor te zorgen dat Forum Hadriani gaat leven bij de mensen, is Tom Buijtendorp begonnen aan een publieksboek. Hij kan hier nog niet veel over zeggen, maar hij gaat voor een bijzondere vorm. Volgend jaar oktober tijdens de Maand van de Geschiedenis zal het boek verschijnen.

Archeon
Tom heeft ruim dertig jaar onderzoek gedaan naar Forum Hadriani. In de jaren tachtig wist hij ongeveer hoe de stad er moest hebben uitgezien. Er was een hoofdstraat waarlangs huizen met zuilengalerijen stonden. Op dat moment kwam Archeon op en heeft hij met de ontwikkelaars overlegd om een stuk van Forum Hadriani na te bouwen. Ze hebben toen het rechthoekige stratenstelsel overgenomen en een Romeins huis (domus). Zo'n Romeins huis heeft aan de straatzijde een winkel en werkplaats en aan de achterzijde het woongedeelte. Het mooie van een reconstructie is dat je er in kunt rondlopen en een idee krijgt van de proporties.

Domus in het Archeon met aan de straatzijde een winkel en werkplaats.

Domus in het Archeon met aan de straatzijde een winkel en werkplaats.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de provincie Zuid-Holland.

Deze serie is tot stand gekomen dankzij de provincie Zuid-Holland.

S1 afl 12: De Limes in beeld brengen, deel 2

Als afsluiting van een mooi eerste seizoen van De Limes leeft! bezoek ik een Limeslocatie bij uitstek, namelijk de restauratiewerf van de Zwammerdamschepen in het Archeon. Ik ga in gesprek met initiatiefnemer Tom Hazenberg, die vanaf het begin bij de Limes is betrokken. Hij vertelt over de verschillende Limesopgravingen waar hij aan heeft deelgenomen. Ook deelt hij zijn ervaringen op het gebied van Limesprojecten en publieksactiviteiten die door de jaren heen zijn opgezet en die soms succesvol en soms minder succesvol zijn gebleken. In deel 2 van het interview denkt Tom na over het publieksbereik van Park Matilo en Limesbezoekerscentrum Nigrum Pullum. Wat is volgens hem de sleutel tot succes om een Limesproject te doen slagen op de lange termijn?